پژ.هش علمی :بررسی انواع برنامه ریزی طرح های جامع شهری- قسمت 8

مراحل تجزیه و تحلیل ، نظارت و مدیریت پیامد های اجتماعی در نظر گرفته شده ، اعم از پیامدهای مثبت یا منفی که ناشی از مداخلات برنامه ریزی شده (سیاست ها ، برنامه ها ، طرح ها و پروژه ها) و هر فرایند تغییرات اجتماعی که توسط مداخله گران صورت می پذیرد
پیشینه موضوع
ارزیابی اثرات برنامه توسعه طرح های شهری بر آسیب های اجتماعی را می بایست در چارچوب دیدگاه ها و ارزش های مختلف ذینفعان این طرح های توسعه به کار گرفت . روش ارزیابی اثرات رویکردی کثرت گرا داشته ، به شکلی که می تواند این تاثیرات را در هر دو جنبه کمی وکیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد.
نیاز به ارزیابی اثرات در برنامه ریزی شهری فنلاند
هدف اولیه ارزیابی تاثیرات اجتماعی در برنامه ریزی شهری ، ارزیابی آثار این برنامه ها بر روی کیفیت زندگی و رفاه شهروندان است . از اواخر دهه 90 میلادی ابعاد اجتماعی برنامه ریزی شهری به عنوان یکی از پیامدهای سیاست های شهری مورد توجه قرار گرفت . دلایل متعددی برای این امر وجود داشت از جمله تغییر در قانون ، تغییرات ساختاری در توسعه شهری و اقتصادی و تفکیک فضایی . همچنین بحث در مورد سیاست های شهری ، زمینه های جدید فکری در خصوص پایداری اجتماعی شهرها را ایجاد نمود . سازگاری اجتماعی توسعه شهری به عنوان یکی از پیش شرط های موفقیت طرح های توسعه شهری دیده می شود . تمامی دلایل ذکر شده در بالا ، موجب ایجاد یک حمایت سیاسی برای توسعه ارزیابی اثرات اجتماعی در برنامه ریزی شهری گردیده است . ارزیابی آثار زیست محیطی ابزاری کاملا جدید در خط مشی سیاست های زیست محیطی فنلاند است قانون ارزیابی اثرات زیست محیطی با قدرت در سال 1994 میلادی به اجرا درآمد . سیستم ارزیابی اثرات زیست محیطی فنلاند شامل یک روش ارزیابی جامع با شیوه های مشارکتی برای دستیابی به آرمانهای استراتژیک و عمومی ارزیابی اثرات اجتماعی می باشد . اصلاحیه قانون قدیمی و گنجاندن الزامات ارزیابی اثر در برنامه ریزی کاربری اراضی در سال 1994 میلادی انجام پذیرفت . علت این امر عدم وجود این شرایط بصورت جدی در شیوه قدیمی برنامه ریزی بود . تامل برای احیای قانون برنامه ریزی جهت ارزیابی اثرات در برنامه ریزی شهری بصورت واقعی صورت پذیرفت . قانون کاربری اراضی که در سال 2000 میلادی به اجرا درآمد ، اصلاحات بسیاری را به ارمغان آورد . این قانون مقررات جدیدی را برای مراحل مختلف برنامه ریزی معرفی نمود . تغییر معیارهای کیفی و روش های بازبینی و افزودن شفافیت و ارتباطات مورد نیاز از دستاوردهای آن بود . یکی از ابزارهای اساسی برای رسیدن به این اهداف ارزیابی اثرات بود . با توجه به قانون کاربری اراضی [ 8 ] می بایست بررسی های کامل در خصوص اثرات بالقوه زیست محیطی طرح ها ، شامل مفاهیم اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و دیگر آثار صورت پذیرد . به همین علت اثرات اجتماعی بطور جداگانه در قانون ذکر گردیده است .
بتدریج پس از اجرای قانون جدید ، تاثیر شیوه های ارزیابی توسعه یافته و شناخت نسبت به ابعاد اجتماعی نیز بیشتر شد . در برخی شهرها دفاتر برنامه ریزی کاربری اراضی کار عملی بر روی پروژه های خاص ارزیابی اثرات اجتماعی را آغاز نمودند .
این ابتکار بخصوص از سوی سیاستمداران محلی تشویق گردید . با توجه به قانون برنامه ریزی کاربری اراضی ، هنگام بررسی آثار برنامه علاوه بر توجه به سایر عوامل موثر ، توجه اصلی می بایست قبل از انجام مطالعات، معطوف به وظایف و اهداف برنامه باشد .
هیچ استانداردی برای تدوین پیش نویس یک گزارش ارزیابی وجود ندارد . روش و محتوای گزارش های ارزیابی بسته به ویژگیهای محلی و همچنین ماهیت و اهمیت طرح متفاوت خواهد بود .
فصل دوم
برنامه ریزی

در پایین درج شده است

• 1. مقدمه

‏ در آستانه ورود به بحث های اصلی در ارتباط برنامه های طرح شهری برای زمینه سازی لازم جهت مطرح نمودن ساختار و محتوای برنامه ریزی های شهری، نیازمند روش ساختاری یا راهبردی هستیم تا با پایه نظری برنامه ریزی بطور عام و برنامه ریزی طرح های شهری به شکل خاص آشنا می شویم . اگر چه ‏این امر، نیازمند مطالعات متعدد است ، اما در اینجا به شکل اجمالی به این موضوع خواهیم ‏پرداخت و در ادامه سعی خواهد شد تا زمینه برای ورود به مبحث اصلی فراهم گردد.

• 1. پایه های مبانی برنامه ریزی

‏ پیترهال ، از نظریه پردازان بنام دنیا، برنامه ریزی را اصولا نوعی مدیریت برای سیستم های ‏بسیار پیچیده تلقی میکند (پیتر هال 1381،ص.15) در عین حال، از میان تعاریف مورد ‏قبول در منابع معتبر ، از جمله برنامه ریزی را یک فعالیت اجتماعی یا سازمانی آگاهانه ‏برای توسعه راهبردهایی بهینه از فعالیت های آ تی، در جهت دستیابی به مجموعه ای از ‏اهداف مورد نظر،برای پاسخ گویی ویا حل مشکلات مورد نظر تعریف کرده اند.
‏برنامه ریزی فرایندی نظام یافته یا سیستماتیک در زمینه های پیچیده ای است که، از یک سو،‏با پدیده های قدرت ، تعهد ، و از سوی دیگر، با تخصیص منابع لازم در جهت اجرای ‏راهبرد ‏های انتخاب شده همراه است (د‏انشپور 1382،ص14). بر‏اساس این تعریف، برنامه ریزی، مربوط به انتخاب راهی و یا گزینه ای است، از میان راه حل ها و گزینه های منطقی مختلف که برای آینده قابل دستیابی احتمالی هستند، به ‏روش علمی انتخاب شده باشند. در فرایند برنامه ریزی، سپس باید اطمینان حاصل نمود که ‏راه حل، یا راه حل های پیشنهادی، در عمل به اجرا گذاشته خواهند شد که البته این امر‏خود ‏مستلزم تخصیص منابع است. به همین علت است که فرایند برنامه ریزی را نباید تنها ‏به پیدا کردن راه حل محدود نمود؛ بلکه مشخص نمودن گزینه های منتخب برای حل یک معضل باید با مرحله تعیین هزینه ها و منبع تامین آنها همراه و همزمان باشد. حال می توان نتیجه گرفت که چون برنامه ریزی فعالیتی است که از یک طرف به تصمیم گیری و از ‏طرف دیگر به تخصیص منابع مربوط می شود، بنابراین فعالیتی سیاسی محسوب می شود (د‏انشپور، 1382)
‏ از سوی دیگر، باید به این نکته توجه نمود که تئوری تصمیم در واقع متشکل از ‏مجموعه ای از اطلاعات و مهارت ها و ابزارهای تحلیلی است که برای تصمیم گیری به کار گرفته می شود. انسان به کمک این عوامل گزینه های مناسب و میزان اثر بخشی آنها را ‏تحلیل می کند و سرانجام گزینه مطلوب را برمی گزیند. مهم ترین عنصر در مفهوم تصمیم گیری ، مشخص کردن میزان اطمینان پذیری و خطر پذیری (ریسک)انتخاب گزینه است . تصمیم، همواره همراه با عدم اطمینان است. یعنی اینکه هر گزینه ای را که ما، از میان گزینه های متعدد و متفاوت انتخاب می کنیم، آن گزینه ما را تنها به سوی یک نتیجه خاص ‏سوق می دهد و به عبارتی معادل یک انتخاب از میان نتایج گوناگون است. در واقع، بدین ترتیب، تعداد بی شماری از گزینه ها و نتایج ناشی از آن گزینه ها حدف می شوند (سعیدنیا 1382،ص.8-7).

• 1. ویژ گی های برنامه ریزی

‏ نکته قابل توجه دیگر آنست که، اگر برنامه ریزی را نظام و سیستمی بدانیم که به سوی تصمیم های اجتماعی و سیاست های عمومی جهت گیری کرده است ؛ بنابراین می توان بین ‏فعالیت های برنامه ریزی و نا برنامه ریزی تمایز قائل شد و از این طریق جنبه های ‏دیگری از برنامه ریزی را تعریف کرد. در دستیابی به این مقصود می توان به موارد زیر اشاره کرد: